De Edelweisspiraat

Dit weekend hoorde ik in Duitsland over Edelweisspiraten. Jongeren die in opstand kwamen tegen Hitler. Ik wist niet dat ze bestonden. Jongeren in opstand, die onder het tapijt werden geveegd, en  veelal vermoord door en dankzij Hitler's systeem. Ze belandden in het grote vergeten, 63 jaar na WO II, in 2003 werden ze pas gerehabiliteerd. 

Duitsland. Toen ik een kind was, sprak mijn oma niet over Duitsland en Duitsers. Ze sprak over moffen. Duitsers waren allemaal fout geweest, zo kreeg ik mee. Op school leerde ik dat er iets meer nuance was, maar vooral dat je je als volk niet meer laat bezetten. Dat nooit meer. Duitsers die hadden ons bezet. Zij waren fout. Zij hadden schuld aan de oorlog. Niet het eerzame eigen volk. Wij eerden onze verzetshelden, Hannie Schaft, Anne Frank, en zwegen over de rol van onze opa's en oma's. Tijdens het WK voetbal rond 1990 was de woede en de rivaliteit tussen Nederland en Duitsland ook nog goed voelbaar. Thuis juichten we toen Rijkaard in Fuller in zijn nek in 1990 spuugde. Ha! Oma vond het prachtig. Wat hadden we de moffen een lesje geleerd! 

Gaandeweg kreeg ik steeds meer vragen en kwam er steeds meer nuance in beelden. Steeds vaker bleek dat Duitsers mensen zijn. En steeds moest ik mijn beeld van mensen bijstellen. Het beeld dat zich in mijn jeugd zich had gevormd over wat volwassen mensen terloops over anderen hadden beweerd, bleek niet te kloppen. Ik zag dat het ene volk niet beter of slechter is dan het andere. De ene religie is niet beter of slechter dan de ander. 

Terug naar nu. In mijn dorp is dit jaar besloten dat omwille van de mogelijke persoonlijke onrust en de schaamte bijna 80 jaar na de bevrijding de oorlogsarchieven nog steeds niet openbaar zijn. Dalerveen was zo'n beetje het episch centrum van NSB Drenthe, en de meeste nazaten wonen hier nog. Geschiedenis is ingewikkeld geworden. Nu kunnen een verrader, martelaar en verzetsheld in dezelfde persoon verenigd zijn. In mijn familie. In mijn buren. In jou en in mij. Wie goed en wie fout is, blijkt niet zo eenvoudig vast te stellen. Het maakt het leven niet eenvoudiger. Ondertussen is de PVV de grootste politieke partij in het dorp. Niemand kijkt daar nog van op. Ik wil er liever ook niet teveel bij stil staan. 

Maar iedere keer als de machteloosheid zich meester dreigt te maken van mijn hart, en ik de kinderen voor me zie die door verhalen en beeldvorming van grote mensen bang zijn voor of boos zijn gemaakt op de vreemdeling, voor wat anders is, bang of boos zijn voor de mens uit een ver land die hier nu zijn huis zoekt. Dat dat kind is of wordt zoals een edelweisspiraat. 

De edelweisspiraat. Het kind dat zelf nadenkt, vragen stelt bij wat de mensen om hen heen beweren, en die in opstand komt als het zand dat grote mensen elkaar en daarmee anderen in de ogen strooien te hard door de wereld waait...